Het was een vreemd gezicht. Midden in de verkiezingsnacht van 4 november om 04.00 uur zaten tientallen leerlingen met kleine oogjes vanuit hun eigen huis in een Google Meet. Daar stelden ze vragen en luisterden naar de uitleg en analyses van hun docenten maatschappijwetenschappen. Nee, dit was niet weer het zoveelste nieuwe onderwijsexperiment van het Ichthus. Maar wel een goed voorbeeld hoe de theoretische soms taaie stof over politiek en samenleving wel degelijk tot de verbeelding kan spreken voor leerlingen door het ook echt betekenisvol voor ze te maken.
Met burgerschapsdagen, gastsprekers, bezoek aan de rechtbank Haarlem en excursies komt de wereld letterlijk dichterbij voor onze leerlingen. Hoe ingewikkeld en gevoelig dat soms ook kan liggen. Zoals bleek bij het bespreken in de klassen van de moord op Samuel Paty en de vrijheid van meningsuiting. Dat zijn soms spannende lessen, maar door pedagogisch en didactisch hier vooraf goed over na te denken tegelijk altijd waardevolle lessen. Juist in de coronatijd is het daarnaast zoeken naar andere manieren om ook de politiek zichtbaar voor leerlingen te maken.
In het geval van de Amerikaanse presidentsverkiezingen kon dit door politicoloog en Amerika deskundige Raymond Mens als gastspreker uit te nodigen. Hij was destijds niet weg te slaan van de tv met zijn analyses en media optredens, maar als oud-leerling van het Ichthus maakte hij graag toch tijd vrij. Zijn verhaal stemde tot nadenken, omdat hij de verkiezingen in een groter perspectief plaatste. En hij sprak geen oordeel uit, maar nodigde de leerlingen uit zelf te blijven analyseren en duiden. Niet toevallig staat juist dit aanleren van kritisch denken ook centraal bij de vakken maatschappijleer (verplicht vak in de 4e klas) en maatschappijwetenschappen (MAW, profielkeuzevak met als basis sociologie en politicologie).
In de lessen MAW kon goed op het verhaal van Mens voortgeborduurd worden door de kiesstelsels van de VS en Nederland met elkaar te vergelijken met behulp van vaktermen als bijvoorbeeld representativiteit, macht, politieke socialisatie, cultuur en ideologie. Juist door deze diepere verwerking wordt de interesse van de leerlingen meer gewekt, zodat ze van 4havo tot 6vwo zelfs vrijwillig (!) hun nachtrust opofferden om maar niets te missen van de strijd om het presidentschap, de Senaat en het Huis van Afgevaardigden. Sinds 2008 wordt deze Election Night op school georganiseerd en afgesloten met het All American Breakfast, maar door corona moest het dit jaar in deze bescheiden vorm op afstand.
Straks in maart zijn er overigens genoeg activiteiten gepland om ook rondom de landelijke Nederlandse verkiezingen van de traditionele Scholierenverkiezingen tot en met een speciale uitslagenavond. Naast dit soort activiteiten vinden er vanuit MAW ook studiereizen plaats naar bijvoorbeeld Den Haag en Brussel. Maar er wordt ook onderzoek gedaan naar de sociale cohesie en sociale ongelijkheid in de eigen wijk, terwijl in de klas een dag lang het machtspolitieke internationaal Ccrisisspel wordt gespeeld met als afsluiting immer een hoogstaand debat.
Voor het vak maatschappijleer worden verder de zogenaamde burgerschapsdagen georganiseerd. Hierbij doen leerlingen de ene keer in kleine groepen onderzoek doen in verschillende wijken van Amsterdam (van West tot de Bijlmer) naar veiligheid. De andere keer onderzoeken ze in de Haagse Schilderswijk of Transvaalbuurt welke politieke thema’s leven onder de bewoners of proberen ze op een andere burgerschapsdag in de gemeenteraadzaal van Velsen een coalitie te vormen. Telkens staat de ontmoeting, het gesprek met de ander en de beleving vanuit verschillende perspectieven centraal daarbij. Zodat het niet alleen om kennis van de democratische rechtsstaat gaat, maar wat dit betekent voor mensen en uiteindelijk voor het leven van de leerlingen en hun toekomst.